انجمن جهانی زرتشتیان

یادمان های زرتشتیان در کردستان عراق

یک پژوهشگر و نویسنده کرد در اربیل : « کردها آشوزرتشت را پیامبر خود می دانند.»

گفت و گوی ویژه سایت انجمن جهانی زرتشتیان پاریس با «سعید مموزینی » نویسنده ؛ پژوهشگر و

سردبیر مجله « خازر » در اربیل کردستان عراق

برای دریافت نسخه صوتی اینجا کلیک کنید

بازمانده‌های تاریخی و میراث فرهنگ بشری، در جنگ سوریه و عراق، در تهدید دولت اسلامی (داعش) و

 حمله‌های هوایی روسیه قرار دارند. در هفته‌ی نخست اکتبر، داعش یک اثر باستانی دیگر را هم منفجر کرد:

«طاق پیروزی» در شهر باستانی «پالمیرا».

دبیرکل یونسکو می‌گوید هدف داعش از این پاک‌ سازی فرهنگی، بی‌هویت جلوه دادن دگراندیشان است و نیز

 جنگ با تاریخ که بخشی از آن به ایران باستان مربوط می‌شود. آن‌ چه جهان از دست می‌دهد، تخریب میراث

 فرهنگی «نمرود»، «هترا» و «پالمیرا» است. این آثار همه، در هم‌ نشینی تمدن رومی یا غرب و تمدن ایرانی قرار داشتند.

علت کینه‌ی داعش به میراث فرهنگی عراق و سوریه که بسیاری از آن‌ها بازمانده‌های تمدن ایران کهن هستند، چیست؟

این پرسش را سایت «انجمن جهانی زرتشتیان پاریس» با آقای سعید مموزینی، نویسنده، پژوهش‌گر و مدیر

مجله‌ی «خازر» در اربیل کردستان، در میان می‌گذارد:

سعید مموزینی: داعش یک گروه تروریستی جهانی است. هرجا که دستش برسد، کارش ویران کردن است.

کارش این نیست که آباد کند. داعش بعد از رسیدن به موصل، بسیاری از آثار گران‌بهای تاریخی از زمان مادها،

آشوری‌ها، ساسانی‌ها یا حتی اشکانی‌ها را که در موزه‌ ی موصل نگهداری می‌شدند نابود کرد. برخی از اشیا به جامانده از

 این دوره‌ها را هم به کشورهایی (که خریدار این آثار شدند) فروخت. هم‌ چنین مزار یونس که یکی از آثار تاریخی

مهم و یکی از زیارت‌ گاه‌ های مسلمانان است را تخریب کرده است؛ و یا شهرهای باستانی‌ ای مانند نمرود، اورسیداد؛ حضر و

 خیلی از مساجد و دیگر آثار باستانی را که ثروت یک ملت و همه‌ی جهان بود را ویران کرد. 

داعش، همان‌طور که می‌دانید، انسان‌ها را سر می‌بُرد و وقتی کسی برای انسان و روح انسانی احترام قائل نیست،

نمی‌آید برای یک دیوار باستانی احترام قائل شود. داعش می‌داند که به طور موقت در موصل می‌ماند و برای همین هم به

هرچه می‌رسد فقط ویران می‌کند.

آقای مموزینی، به نظر شما، هدف داعش از ویرانی میراث فرهنگی بشری در عراق و سوریه و پیش‌ تر طالبان، از منفجر

کردن مجسمه‌های بودا در افغانستان چیست؟ از بین بردن تاریخ و فرهنگ بشری در پیش از اسلام؟

داعش به پیشرفت و تمدن بشری اعتقاد ندارد. می‌خواهد همه‌ی مردم را برگرداند به عصر سنگی. مثلاً یکی از کارهای

عجیبی که می‌کند این است که در مدرسه‌ ها همه‌ ی میزها و نیمکت‌ ها را از بین می‌برند و به بچه‌ها می‌گویند شما باید

روی زمین بنشیند و درس بخوانید. چون زمان پیغمبر در مدارس، میز و نیمکت و این چیزها وجود نداشته است.

یا حتی بسیاری از مدرسه‌ها و خانه‌های مردم را ویران کرده است. داعش می‌داند حکومت در دستش موقت است و کسی

هم به او احترام نمی‌گذارد.

رفتار داعش با کردها چگونه است؟

داعش با ایرانی‌ ها خیلی دشمن است و کردها را هم جزو ایرانی‌ها محسوب می‌کند و حتی وقتی یک کرد را می‌گیرد،

 به عنوان آتش‌ پرست به او نگاه می‌کند و به او «مجوس» می‌گوید. داعش دشمن انسانیت است؛ من نمی‌گویم داعش

 دشمن فقط کردها یا ایرانی‌ها یا شیعه‌ها است، بلکه دشمن انسانیت است و حتی سنی‌ها را می‌کشد. 

داعش کوچک‌ ترین انتقاد را نمی‌پذیرد، کوچک‌ ترین مظهر پیشرفت را قبول نمی‌کند، حتی کسانی که ریش‌ شان را می‌تراشند،

 می‌گیرد زندانی می‌کند و بعضی‌ها را هم فقط به خاطر تراشیدن ریش اعدام می‌کند. یعنی در اصل یک حرکت وحشی‌گرایانه است،

 من آن را به عنوان یک سرطان در قلب انسانیت می‌بینم و فکر می‌کنم باید برداشته شود.

بازمانده های ساسانیان

در میان میراث آثار فرهنگی ایران زمین در این منطقه، چه تعداد بازمانده‌های دوران ساسانیان، اشکانیان و هخامنشیان قرار دارد؟

ساسانیان در این منطقه‌ای که ما در آن هستیم حکومت کرده‌اند. البته ما کردها پنهان نمی‌کنیم که ساسانی‌ها را کرد می‌دانیم.

به همین دلیل هم خیلی اعتقاد داریم که آثار آن‌ها باید حفظ شود. به خصوص آثار زرتشتیان در این منطقه خیلی دیده می‌شود.

 یک شهرک در «آکره» وجود دارد که به دست زرتشتیان ساخته شده است و خود زرتشت در زمان حیاتش آن را

افتتاح کرده است. ما تا کنون این شهرک را حفظ کرده‌ایم و علیرغم این‌که وقتی اسلام آمد، بسیاری از بخش‌های این شهرک

را خراب کرد، ولی هنوز هم قشنگی خاص خود را دارد و بعضی از بناها، آتش‌کده‌ها در آن باقی مانده است. 

ما از این آثار نگهداری و آن‌ها را حفظ می‌کنیم و معتقدیم که آثار باستانی ملک همه‌ی انسانیت است و فقط به یک ملت خاص تعلق ندارد.

آتشگاه های زرتشتیان در کردستان

آقای مموزینی به آثار زرتشتی در کردستان عراق اشاره کردید؛ چه یادگارها و بازمانده‌هایی از زرتشتیان هنوز در

 این منطقه وجود دارد؟

خیلی زیاد است؛ مثلا خود من در کوه «مقلوب» یکی از دخمه‌ها و آتشکده‌های زرتشتی‌ها را کشف کردم و در

کوه «بعشیق» که من الان در آن‌جا هستم و در مقابل داعش قرار داریم هم یکی از عبادت‌گاه‌های زرتشتیان را پیدا کردم.

بسیاری از کسانی که با من بودند، متوجه نمی‌شدند که این بنا چیست. من به همه توضیح دادم که این یک عبادت‌گاه زرتشتی است،

 علامت خورشید را به آنان نشان دادم و گفتم که این‌جا آتش روشن کرده‌اند؛ یعنی این علامت و نشانه‌های زرتشتی است و

 نشان از زندگی آنان در این منطقه دارد.

کردها آشوزرتشت را پیامبر خود می دانند به نظر شما، آشوزرتشت چه جایگاهی میان کردها دارد؟

کردها علی‌رغم این‌که مسلمان شده‌اند -از جمله خود من- زرتشت را پیغمبر خود می‌دانند. ما کردها به زرتشت اعتقاد زیادی داریم و

 او را یک عنصر بزرگ خیر می‌دانیم. کتاب اوستا را به کردی ترجمه کرده‌ایم. آن را کتاب خود می‌دانیم و منتشرش می‌کنیم

که بیشتر خوانده شود. بسیاری از لغت‌هایی که در اوستای قدیم وجود دارند، ما در زبان کردی همیشه به کار برده‌‌ و می‌بریم.

 ما زرتشت را ناجی انسانیت می‌دانیم. سه گفتار زرتشت: "گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک" را ما در خانه‌ی خودمان

 مانند یک شعار نوشته‌ایم و از آن استقبال می‌کنیم. مثلاً اسم یکی از پسرهای من زرتشت است. خیلی از کردهای دیگر هم اسم

فرزندان‌شان را «زرتشت» می‌گذارند و یا اسم خیلی از دخترهای کرد «اوستا» است یعنی قدسیت زرتشت در میان ما تا این حد است. 

علی‌رغم این‌که ما مسلمان شده‌ایم، اما هنوز هم پیرزن‌ها و پیرمردهای کرد روزهای چهارشنبه به زیارت‌گاه می‌روند؛

هنوز هم بسیاری از کردها قسم‌ شان به «آتش» و می‌گویند "به این آتش قسم...!" مسلمان شده‌اند، مکه می‌روند، ولی

برمی‌گردند و به آتش قسم می‌خورند. ما زرتشت را یک عنصر بزرگ می‌دانیم؛ کنفرانس‌های « زرتشت‌ شناسی » زیادی

 برگزار کرده‌ایم. هم‌اکنون افراد زیادی درکردستان دین خودشان را ترک کرده‌اند، به سمت دین زرتشت رفته‌اند و معتقدند

که این دین نیاکان ماست و باید آن را حفظ کنیم.

آقای مموزینی، در جایی خواندم که کردها تبار زرتشت را کرد می‌دانند. به باور شما هم زرتشت در کردستان متولد شده است؟

ما زرتشت را کرد می‌دانیم و این حقیقت دارد. زرتشت در یکی از روستاهای رضاییه (اورومیه) در کردستان ایران به دنیا آمده

 و در میان کردها زندگی کرده است. خیلی از کارهایی که زرتشت در آن زمان انجام می‌داده، ما کردها اکنون انجام می‌دهیم.

 ما زرتشت را از خودمان می‌دانیم و عکس او در بسیاری از خانه‌های کردها هست. من در اولین شماره‌ی مجله‌‌ی «خازر»

 هم مقاله‌ی مفصلی در باره‌ی دین زرتشت نوشتم. یک علامه‌ی بزرگ کرد به نام« ملا خلیل مشخدی » داشتیم که در

 ایران و در یزد هم زندگی کرده و یک زرتشت‌ شناس بزرگ بوده است. یعنی مطالعه‌ی زیادی در

 مورد زرتشت داشت، او را می‌شناخت و علی‌ رغم این‌که امام جمعه هم بوده، ولی معتقد به زرتشتیت بود.

و پرسش پایانی؛ آقای مموزینی، آینده‌ی حفظ میراث فرهنگی بشری را در سوریه و عراق چگونه ارزیابی می‌کنید؟

حفظ میراث فرهنگی به این وابسته است که داعش از بین برود. اگر داعش بماند، طبعاً بیشتر ویران می‌کند. من آینده‌ی داعش

را آینده‌ی سیاهی می‌بینم. داعش چون موقعیت ملی ندارد، هیچ محبوبیتی در میان مردم ندارد و همه از داعش متنفرند، از بین می‌رود.

 مردم موصل آزاد می‌شوند و این میراث فرهنگی بار دیگر پیراسته می‌شود و بار دیگر ما از این میراث فرهنگی دفاع می‌کنیم. 

الان ما در کردستان عراق، همه‌ی میراث فرهنگی‌مان را حفظ کرده‌ایم. یک وزرات‌ خانه در کردستان عراق داریم که وظیفه‌اش

حفظ میراث فرهنگی است. اگر میراث «اقرا» را ببینید، تعجب می‌کنید که این میراث بزرگ که باقی‌مانده‌ی زرتشتیان و

 مادها است، در این‌جا چگونه مانده است.

با سپاس از شما برای این گفت و گوی ویژه با سایت انجمن جهانی زرتشتیان پاریس

گفت و گو از ایرج ادیب زاده.